|
|
KOLEKCJONERSTWO KRAJOZNAWCZE W PTTK JAKO RUCH KULTUROTWÓRCZY.
Ruch kolekcjonerski ma wysoce użyteczne społecznie, kulturotwórcze znaczenie. Nadrzędną jego przesłanką jest zabezpieczenie przed zagładą i zapomnieniem przedmiotów kultury materialnej oraz związanych z obyczajowością. Prawidłowo gromadzone zbiory mają też przydatność naukową, umożliwiają dokumentację, badanie i upowszechnienie wiedzy.
Działalność kolekcjonerska wpływa na rozwój intelektualny, wzbogaca osobistą wiedzę, pobudza wyobraźnię aktywizuje twórczo inspirując podejmowanie opracowań związanych z różnymi przedmiotami i z bogatą problematyką. Kolekcjonerstwo daje osobiste zadowolenie oraz umożliwia zagospodarowanie czasu wolnego w sposób interesujący i pożyteczny. Niejednokrotnie też udział w ruchu kolekcjonerskim stanowi rekompensatę wobec wyobcowania ze środowiska i ułatwia więź z grupami społecznymi; ponadto wydatnie wspiera rehabilitację zdrowotną, aktywizuje też młodzież w zakresie przyswajania wiadomości przydatnych w nauczaniu. Na takich też w zasadzie przesłankach opiera się kolekcjonerstwo w PTTK tyle, że traktuje się je specjalistycznie określając jako: kolekcjonerstwo krajoznawcze. Owa specjalistyka polega - w skrócie - na takim gromadzeniu zbiorów, aby umożliwiały one poznanie tematu związanego z jakąś dziedziną wiedzy o kraju ( o regionie, problemie, ludziach itd. ). Oto tok działalności kolekcjonerskiej: od gromadzenia popularnych pamiątek z uczestnictwa w wycieczkach i innych imprezach - do tworzenia wyspecjalizowanych kolekcji różnych przedmiotów i ich opracowania; następna faza to wykorzystanie zbiorów w popularyzacji krajoznawstwa i w dokumentacji krajoznawczych treści; a wreszcie zabezpieczenia zbiorów aby się nie rozproszyły. Istnieją więc w działalności kolekcjonerskiej dwa nurty: popularny, łatwiejszy w praktyce, o potencjalnych walorach rozwojowych, który służy krzewieniu zainteresowań krajem ojczystym i nurt pogłębiony o kierunkach badawczych i twórczych. Efekty kolekcjonerstwa krajoznawczego są wymierne. Dzięki zamiłowaniu naszych kolegów, pogłębionym czynnikami emocjonalnymi i wspartymi określoną wiedzą, odnalezione zostały i oddane w służbę społeczną róże przedmioty. Odkryto je nieraz podczas turystycznych wypraw i penetracji terenu, niejednokrotnie wśród rupieci, w składach makulatury i złomu, albo przejęto lub wykupiono od nie znających merytorycznej wartości rzeczy posiadaczy. Trafiały się przedmioty cenne, ale przeważnie tzw. drobiazgi, lecz jakże liczące się w krajoznawczym zbiorze i wzbogacające wiedzę o regionie, zagadnieniu, dziejach - o kulturze. Jakieś zapomniane ilustracje: fotografie, pocztówki stały się źródłem służącym do poznania obiektu, który uległ zniszczeniu lub znacznym przemianom, do poznania szczegółów stroju, obyczajów, epizodów historii ojczystej ... Stare prymitywne narzędzie dało świadectwo sposobu i rodzaju pracy, a jakiś inny przedmiot - sposobu życia, co jest przecież cząstką regionu, a więc i kraju. Jakiś pisany dokument, odznaka, błaha pamiątka przypomniały o treści działalności określonej grupy społecznej, organizacji - często ogniwa naszego Towarzystwa ... Odpowiednio opracowane zbiory krajoznawcze służą do upoglądowienia wykładów i prelekcji, do wystroju lokali klubów, biur i schronisk, do prac inwentaryzacyjnych, badawczych i autorskich, do urządzania pokazów i wystaw towarzyszących m.in. imprezom turystyczno - krajoznawczym lub organizacyjnym PTTK (np. na CZAK). Osobno trzeba wymienia wystawy ukazujące dorobek kolekcjonerski w Towarzystwie a eksponowane w Płocku, w Łodzi, wielokrotnie w Warszawie, Lublinie, Krakowie i innych miastach. Najwyższą rangę w kulturotwórczej roli kolekcjonerstwa mają ekspozycje stałe. Kolekcjonerzy - krajoznawcy przyczynili się do utworzenia w PTTK kilkudziesięciu muzeów i izb regionalnych, etnograficznych, biograficznych, pamięci narodowej itp., a także zasilili zbiory: Biblioteki Narodowej w Warszawie, Muzeum Sztuki Medalierskiej we Wrocławiu, Muzeum Sportu i Turystyki w Łodzi, Muzeum Blachy Turystycznej w Poznaniu oraz zbiory pamiątek i działalności naszego Towarzystwa w różnych miastach oraz wiele innych. Nie zapominamy - w 90 rocznicę utworzenia Towarzystwa - o szczytnych tradycjach tego ruchu, o jego twórcach jak m.in.: Tytus Chałubiński - działacz Towarzystwa Tatrzańskiego, a zwłaszcza Zygmunt Gloger - pierwszy prezes Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego, Aleksander Janowski - ojciec krajoznawstwa, Leopold Węgrzynowicz - przewodniczący kół krajoznawczych młodzieży szkolnej PTK. Dzięki takim działaczom - kolekcjonerom utworzono w okresie międzywojennym 26 muzeów i kilkadziesiąt mniejszych ekspozycji stałych. Niektóre z nich stały się zaczątkiem muzeów regionalnych i państwowych. Cały zaś ten ruch przyczynił się do krzewienia znajomości kraju i uczuć patriotycznych.
Tak przedstawione kolekcjonerstwo jest ważką częścią warsztatu działacza turysty - krajoznawcy i liczy się w dorobku osobistym lub zespołowym: indywidualnego członka PTTK, koła, oddziału, klubu lub komisji, pracowni regionalnej, placówki muzealnej PTTK itd., a wreszcie w dorobku ogólnospołecznym. I taki właśnie rodzaj kolekcjonerstwa jest fragmentem tradycyjnej działalności programowej naszego Towarzystwa: zostało to współcześnie uznane przez Kongresy Krajoznawstwa w Płocku (w 1980 r.), Opolu (w 1990 r.) o Gnieźnie (w 2000 r.) oraz zatwierdzone przez Zarząd Główny PTTK, a realizowane przez Komisję Krajoznawczą ZG PTTK - Podkomisję Kolekcjonerstwa Krajoznawczego, obecnie Zespół do Spraw Kolekcjonerskich, stanowiąc wkład w kulturotwórczą działalność społeczną.
Adam Czarnowski
Informację
opracował: Henryk Paciej. Wszelkie uwagi można przekazać na adres email: henrykpaciej@orso.pttk.pl
Copyright C 2003
RPK PTTK OPOLE. All rights reserved. Aktualizowane: czerwiec 03, 2005.