.

11 ---- 2001

Powrót

Z krajoznawczych kolekcji

Twierdza na turystycznym szlaku

Twierdza Przemyśl to unikalny w skali europejskiej zespół XIX/XX wiecznych obiektów i urządzeń militarnych (wymieniany jako trzeci po Antwerpii i Verdun), których pozostałości znajdują się w atrakcyjnym turystycznie i przyrodniczo terenie Pogórza Przemyskiego. Od dziesięcioleci Twierdza jest celem wycieczek dla licznych rzesz turystów nie tylko z kraju ale i wielu państw Europy; znaczącą rolę w popularyzacji tej atrakcji odgrywa Oddział PTTK im. dr Mieczysława Orłowicza w Przemyślu, który emituje specjalną „militarną” serię odznak turystycznych.

W niespełna pół wieku przed wybuchem I wojny światowej wokół Przemyśla powstało kilka linii obronnych ściśle zespolonych i nawzajem się wspierających. Najbliżej centrum miasta utworzony został obwód wewnętrzny tzw. noyon o długości ok. 18 km złożony m.in. z cytadeli, 6 fortów (3 ześrodkowanych i tyluż artyleryjskich), 24 szańców, 4 bram fortecznych i systemu ziemnych wałów i fos. Leżąca nieco dalej (1-3 km w kierunku południowym) linia wspierająca o długości ok. 14 km składała się również z 6 fortów (4 artyleryjskich i 2 ześrodkowanych). Największe wrażenie, nawet dzisiaj, robi oddalony ok. 4-7 km od linii noyon liczący w obwodzie ponad 43 km tzw. Pierścień Zewnętrzny składający się z 15 fortów głównych (8 pancernych, 5 artyleryjskich i 2 ześrodkowanych), 20 fortów pomocniczych, 7 szańców i wielu innych stanowisk i umocnień położonych w obrębie Twierdzy a nawet poza nią.

Twierdza była oblegana trzykrotnie, praktycznie nie była zdobyta w walce. W trakcie drugiego oblężenia trwającego 137 dni zadecydowano o poddaniu Twierdzy stąd też o świcie, 22 marca 1915r. Austriacy na rozkaz dowódcy Twierdzy, gen. Kusmanka wysadzili forty główne by nie oddać ich Rosjanom. Po krótkich rządach rosyjskich wojska koalicji: Austrii i Niemiec 3 czerwca 1915r. opanowały ostatecznie Twierdzę utrzymując ją aż do zakończenia wojny.

W dziedzinie upowszechniania wiedzy o Twierdzy a także jej zagospodarowania turystycznego od półwiecza szczególnie aktywni są działacze Oddziału PTTK im. dr Mieczysława Orłowicza w Przemyślu. W latach 60-tych wytyczyli i oznakowali 49,5 km „Szlak Forteczny” (czarny). Przemyscy krajoznawcy w trwały sposób za pomocą metalowych tablic opisali poszczególne dzieła forteczne.

Inicjatywą, która kontynuowana jest do dzisiaj i cieszy się wielkim zainteresowaniem nie tylko w regionie ale i wśród kolekcjonerów-krajoznawców z odległych zakątków kraju jest organizowany od 1988 roku Ogólnopolski Rajd „Twierdza Przemyśl” – w październiku 2001 roku odbyła się jego 27. edycja. Poszukiwaną przez hobbystów pamiątką są atrakcyjne, metalowe odznaki rajdowe z wizerunkami „planów” poszczególnych umocnień. Znaczki związane z tzw. pierścieniem zewnętrznym bite są w kolorze „brązu”, linii noyon w kolorze „srebra” a linii wspierającej „złota”. Projektantem odznak jest najczęściej Piotr Michalski, a wykonawcą Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Usługowe „Polmet” w Częstochowie.

Nakłady poszczególnych odznak liczą od 50 do 150 sztuk – niektóre „blachy” od lat są praktycznie nie do zdobycia.

Warto wspomnieć, że „forteczne” motywy wykorzystywane były na znaczkach rajdowych już wcześniej, np. w 1967r. (fort Łętownia), w latach 1976-79 (Brama Sanocka Dolna, Laboratorium, działobitnia, fort Duńkowiczki) z okazji Ogólnopolskich Zlotów Turystycznych do Przemyśla...

                                                                                                                        Janusz Motyka motyka56@wp.pl

Powrót

Informację opracował: Henryk Paciej. Wszelkie uwagi można przekazać na adres email:  henrykpaciej@orso.pttk.pl
Copyright C 2001 RPK PTTK OPOLE. All rights reserved.  Aktualizowane: czerwiec 03, 2005.