.

logo-NKS.jpg (6145 bytes)

2
----
2001

.Powrót

Polskie pocztówki skautowe 1912 – 1914

_Patrol.jpg (43512 bytes)

Skauting polski rozwijał się niezwykle dynamicznie. Jednym z dowodów na to był wspaniały rozwój lwowskiego „Skauta”. Stał się on dla ówczesnych polskich skautów niezastąpionym poradnikiem, a dla nas nieocenionym źródłem informacji

Już w numerze 8 z 1 lutego 1912 r. redakcja pisma zawiadamiała, że "Nowe pocztówki skautowe zostały wydane przez Redakcję "Skauta" wobec licznych zamówień i wyczerpania dawnych: Jest ich 24 gatunki, które przedstawiają bogatą treść". Pocztówki były świetną reklamą dla polskiego skautingu, ale miały też przynosić drużynom dochód. W tej samej notce pisano: "Patrol na sprzedaży 240 pocztówek (co da się łatwo zrobić wobec wielkiego pokupu i niskiej ceny - para 10 gr.) zarabia do swojej kasy 6 koron. Tą droga wiele patrolów i Drużyn powiększyło swe fundusze". Na tej samej stronie podano jeszcze inną informację: "Pocztówki z życia skautów, 8-40 gr., z przesyłką 55 gr. Drużynowym i patrolowym w celu sprzedaży na dochód drużyn 240 pocztówek 6 K., z Przesyłką 6.50 K".

Jak się jednak okazało, wydano przed 1914 r. we Lwowie dwie serie zatytułowane: "Obrazki z życia skautów". Różnią się one opracowaniem graficznym i treścią notki opisującej warunki ich zakupu. Problem ten udało mi się rozwiązać dzięki możliwości porównania fotografii na pocztówkach oraz publikowanych w „Skaucie".

Tak więc seria wydana w styczniu 1912 r. nosi na stronie przeznaczonej na korespondencji notę: "Obrazki z życia skautów. - Cena 5 gr. Serja 24 różnych pocztówek 120 gr. Drużynowi i patrolowi mogą nabywać po powyższej cenie i sprzedawać po pełnej na dochód swoich patrolów i Drużyn - Nakładem Redakcji "Skauta", Lwów, Zimorowicza 8". Posiadam jedynie jedną pocztówkę z tej serii przedstawiającą angielski: „Patrol ukryty pod mostem". Ta sama fotografia została wydrukowana w numerze "Skauta". Ponieważ w piśmie ukazało się wówczas szereg ilustracji z życia skautów angielskich można przypuszczać, że część z nich znalazła się także na pocztówkach. Potwierdza to notka z nr 8, z której dowiadujemy się, że pocztówki przedstawiają "życie skautów polskich i angielskich".

W 11 numerze "Skauta" został wydrukowany na stronie tytułowej wiersz Władysława Bełzy "Pieśń młodych skautów". W. Bełza wysłał wiersz wraz z listem podpisanym "Lwów, 10.2.1912". Ukazał się on w numerze z datą 15 marca. Natomiast w numerze 14 datowanym na 1 maja czytamy "Nowe pocztówki "Pieśń młodych skautów", wiersz znanego poety Władysława Bełzy, można nabywać na zwykłych warunkach."

W dniach 24 i 25 maja 1912 r., odbył się we Lwowie Pierwszy Zjazd Drużynowych i Plutonowych Skautingu Polskiego. Pierwszego dnia przeprowadzono ćwiczenia polowe pod Lwowem. Wkrótce były w sprzedaży dwie pocztówki dotyczące tego wydarzenia.

Kolejna seria, także nazwana „obrazki z życia skautów” była do nabycia w lutym 1913 r. w Magazynie Skautowym we Lwowie przy ul. Sokoła 7. Seria składała się z 16 kart „przedstawiających obrazki z życia skautów polskich”. Na każdej karcie widniała informacja: „Warunki sprzedaży w „Skaucie”. Nakład i własność Związku Polskich Gimn. Tow. Sokolich”. Także te pocztówki kosztowały 5 gr. sztuka, a redakcja podawała, że ich sprzedaż to: "Najłatwiejszy sposób przysporzenia funduszów skarbom zastępów i drużyn".

Najstarszą drużyną skautową była I Lwowska Drużyna Skautowa. Była to drużyna bardzo znana i tworząca prężne środowisko wychowawcze. Nic więc dziwnego, że potrafili skauci z tej drużyny wydać serię własnych pocztówek z życia I Lwowskiej.

Ostatnia seria pocztówek skautowych wydana została we Lwowie w marcu 1914. Były to pocztówki wydane na papierze kredowym i opisane "Nakładem Związku Polskich Gimnastycznych Towarzystw Sokolich. Własność zastrzeżona". Posiadane przeze mnie 3 pocztówki pochodzą z klisz wykonanych latem 1912 r. Zdjęcia te ukazują życie i prace lwowskich skautów i skautek, głównie VI LDS prowadzonej wówczas przez Michała Affanasowicza. O ile mi wiadomo, oryginalne klisze znalazły się po wojnie w kraju i zostało z nich wykonanych szereg świetnych odbitek. Szereg z nich z nich wykorzystałem przy pracy nad wkładką ilustracyjną do książki Wacława Błażejewskiego "Z dziejów harcerstwa polskiego (1910-1939)."

Ważnym ośrodkiem pracy skautowej był Kraków. Skauting krakowski miał nieco inny, bardziej mieszczański charakter niż skauting lwowski. Zewnętrznym wyrazem tych różnic były różne kolory mundurów.

Na przełomie 1913/1914 r. ukazały się, drukowane u Anczyca dwie serie pocztówek "Z życia skautów" wydane "Nakładem krakowskich drużyn skautowych". Ukazało się przynajmniej 19 różnych kart. Seria druga składała się głównie ze zdjęć wykonanych w dniu 19 października 1913 r. w czasie obchodu ku czci ks. Józefa Poniatowskiego, w setną rocznicę jego śmierci. Także w Krakowie ukazały się pierwsze kolorowe pocztówki skautowe.

Nakładem Wydawnictwa Pocztówka wydano co najmniej 2 karty według rysunków T. Korpala.

Jedyna znana mi pocztówka z tych lat wydana w Warszawie ukazała się nakładem pisma "Drużyna" - (nieoficjalny organ "Junactwa"). Karta przedstawiała skautów budujących most.

Wiemy też, że karty skautowe były wydawane w Poznaniu, ale nie dotarłem do żadnej z nich.

Ostatnią serią wydaną przed wybuchem wojny była seria pocztówek wydanych przez ośrodek skautowy w Zakopanem kierowany przez Andrzeja Małkowskiego. Klisze pochodziły z książki Małkowskiego "Jak skauci pracują", która była sprawozdaniem z wyprawy Polskiej Drużyny Reprezentacyjnej na III  Wszechbrytyjski Zlot Skautów w Birmingham w lipcu 1913 r. Pocztówki drukowane u Anczyca były opisane następująco: "Cena 5 kal. serja 10 poczt. 50 hal. - Patrolowi otrzymują po połowie ceny i sprzedają na dochód swoich patrolów. - Zwracać się do Sklepu Skautowego w Zakopanem."

Ostrożnie oceniając można przypuścić, że w latach 1911-1914. ukazało się ok. 100 różnych polskich pocztówek skautowych. Trudno ustalić dokładną ich liczbę, a w szczególności daty wydania. Część z powyższych ustaleń ma charakter hipotetyczny. Będę wdzięczny Czytelnikom za wszelkie dodatkowe informację.

 

Marian Miszczuk z Warszawy

mmiszcz@polbox.com

_Kolonia.jpg (43472 bytes)

.

_Sygnal.jpg (33393 bytes)

Powrót


Informację opracował: Henryk Paciej. Wszelkie uwagi można przekazać na adres email:  henrykpaciej@orso.pttk.pl
Copyright C 2001 RPK PTTK OPOLE. All rights reserved.  Aktualizowane: czerwiec 03, 2005.